Tag archieven: Blog vertalen

Piratenverhalen (Emilio Salgari)

Omdat ik de laatste hand leg aan mijn vertaling van De Zwarte Piraat van Emilio Salgari, leek het me leuk iets te vertellen over deze Italiaanse schrijver. Hij heeft een omvangrijk aantal boeken schreven waaronder veel piratenverhalen, maar hij is in Nederland vrij onbekend gebleven.

Emilio Salgari (Verona 1862 – Turijn 1911), zijn naam zegt maar weinigen iets. Misschien ken je wel de piraat Sandokan, de Tijger van Maleisië. Met  zijn vriend Yanez strijdt hij in de Zuid-Chinese Zee tegen vooral Nederlandse en Britse kolonisten.

Salgari schreef al zijn verhalen over verre, exotische oorden, hoewel hij zelf nooit een voet buiten Italië zette. Met ongebreideld veel fantasie schreef hij zijn verhalen. Piraten waren  een geliefd onderwerp. Naast zijn serie piratenverhalen over Sandokan, schreef hij de series De kapers van de Bermuda (I Corsari delle Bermude) en De kapers van de Caraïben (I Corsari delle Antille).

De zwarte piraat

In die laatste serie staat de Zwarte Piraat centraal, de schrik van de Spanjaarden wier galjoenen hij kaapte vanuit het piratenbolwerk Tortuga-eiland, een rotseiland in de buurt van Haïti. De Zwarte Piraat werkte in opdracht van de Engelsen en de Fransen.

In de boeken komen vaak elementen uit de werkelijkheid terug. Zo bestaat Tortuga-eiland dus echt en heet een van de beste vrienden van de Zwarte Piraat Olonnais. Olonnais was ook de bijnaam van Jean David Nau, een beruchte Franse piraat in het Caraïbisch gebied in de zeventiende eeuw. Salgari noemt hem echter Pietro Nau of Olonese.

Eeuwige roem?

Hoewel de Italiaanse filmproductie van Sandokan in Nederland beroemd werd, werden Salgari’s boeken dat niet. Zijn boeken leverden Salgari überhaupt niet veel op, ook niet in Italië, hoewel hij volgens zijn contracten met uitgevers maar liefst drie nieuwe boeken per jaar moest afleveren. Het werd hem te veel en in 1911 pleegde hij zelfmoord.

Hij schreef eerder aan een bevriend schrijver:

« La professione dello scrittore dovrebbe essere piena di soddisfazioni morali e materiali. … Debbo scrivere a tutto vapore cartelle su cartelle, e subito spedire agli editori, senza aver avuto il tempo di rileggere e correggere. »

‘Het schrijversleven zou vol moeten zijn van morele en materiële geneugten. … Maar ik schrijf op volle kracht vel na vel vol, en ik moet ze meteen opsturen naar de uitgevers, zonder tijd te hebben om ze zelfs maar na te lezen of te verbeteren.’

Dankzij uitgeverij De Wakkere Muis kunnen in elk geval Nederlandse kinderen kennismaken met het oeuvre van Emilio Salgari. In de serie Klassiekers verschenen Sandokan de piraat, Jolanda, dochter van de Zwarte Piraat en binnenkort dus ook het eerste deel van de Piraten van de Caraïben, De Zwarte Piraat. Gelukkig heb ik nog even tijd om mijn vertaling goed na te lezen en te verbeteren.

Italiaanse spreekwoorden vertalen

Ottobre: vino e cantina, da sera a mattina

Italiaanse spreekwoorden vertalen, wijnOktober is de wijnmaand. De druiven van het lopende jaar zijn geoogst, de jongste wijnen kunnen worden geproefd. Oktober, ‘t is al wijn en wijnkelder wat de klok slaat, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, volgens het spreekwoord in de titel.

In veel Italiaanse dorpen en wijnkelders zijn er in oktober wijn- en oogstfeesten. En dat de wijn zo belangrijk is, zie je ook terug in de taal. Er zijn tientallen Italiaanse spreekwoorden gezegden en uitdrukkingen die met wijn te maken hebben.

Spreekwoorden en gezegden hebben bijna altijd direct te maken met cultuur en leefwijze (ga maar eens na hoeveel wij er hebben die met de scheepvaart te maken hebben!). En dat maakt ze soms lastig te vertalen, omdat culturen van elkaar verschillen. Heel soms bestaan er in twee talen dezelfde spreekwoorden, gewoon met dezelfde woorden en dezelfde betekenis. Maar meestal niet. Als je geluk hebt, is dan het onderliggende concept wel bekend in beide taalgebieden en bestaat een alternatief dat – met andere woorden – toch hetzelfde betekent.

Il buon vino non ha bisogno di frascaIl buon vino non ha bisogno di frasche bijvoorbeeld: ‘Goede wijn behoeft geen krans’. Dit spreekwoord duidt op de verplichting aan herbergiers om een krans (in Italië een takje met blaadjes, la frasca) bij hun deur te hangen, als bewijs dat ze een vergunning – tegelijkertijd een soort keurmerk – hadden om wijn te schenken. Toen de verplichting om de krans of de frasca buiten te hangen verviel, bleven sommige herbergiers hem toch ophangen, om te laten zien dat bij hen de wijn goed was. Maar waar de wijn écht goed was, kwamen de gasten ook wel zonder de krans of de frasca.

Ook leuk om te zien is dat wij sommige dingen juist precies in een ander daglicht stellen als de Italianen:
La buona cantina fa il buon vino betekent letterlijk ‘Uit een goede wijnkelder komt goede wijn’. Gaan Nederlanders misschien eerder van het slechte van de mens uit, dat wij zeggen ’Kwaad voedsel, kwaad broedsel’?

We hadden geluk: dat was makkelijk, bovenstaande Italiaanse spreekwoorden vertalen. Maar wat te doen met Quando il vino s’è fatto aceto, non serve cambiare il rubinetto (Is de wijn azijn, dan heeft het geen zin het kraantje te vervangen). Wordt dat ‘Het is trekken aan een dood paard’, of ‘Het is water naar de zee dragen’? Dat voelt allebei toch net iets anders. Om niet te spreken van Il vino fa ballare i vecchi (Wijn laat de oudjes dansen). Ik zie een schilderij van Breughel voor me, maar een vertaling of Nederlands equivalent komt nog niet opdoemen.

Pieter-Brueghel-de-Jonge--The-Wedding-Dance-in-a-Barn-i4417

Nu ja, je kunt niet altijd alles hebben. Non si può avere la botte piena e la moglie ubriaca, Je kunt geen vol wijnvat hebben én een dronken vrouw …

William-Bouguereau-xx-Faun-and-Bacchante-xx-Private-collection

Geïnteresseerd in nog meer Italiaanse spreekwoorden over wijn? Kijk eens hier.

Wil je meer weten over vertalen of wil je iets laten vertalen? Neem contact met me op.

Misschien lees je ook graag deze blogs:
Vertaal jij dit even voor me …?,   Redactie of proofreading (1), Namen vertalen, Diploma vertalen

Redactie of proofreading? (deel 2)

Redactie en proofreading van vertalingen

In de vorige blog legde ik je het verschil uit tussen redactie en proofreading.
Ik krijg wel eens de vraag of een vertaling ook nog redactie of proofreading nodig heeft. In deze blog vind je het antwoord.

De blogs waarover ik het in mijn vorige post over redactie en proofreading had, waren vertalingen. Een vertaling is een tekst als alle andere en moet ook op die manier geredigeerd en gecontroleerd worden. De meeste vertalers “proofreaden” hun vertalingen zelf voor ze hem insturen of laten dat door een collega doen. Zeker als een vertaling gepubliceerd of gedrukt moet worden, is dit een stap die niet overgeslagen mag worden. Het is zelfs het beste als iemand anders dan de vertaler de uiteindelijke proofreading doet, omdat een buitenstaande de tekst weer helemaal met een frisse blik bekijkt.

Als de vertaalde tekst gepubliceerd wordt, gaat het eigenlijk nog een stap verder. Soms is proofreading alleen niet voldoende. Bijvoorbeeld wanneer het een reclametekst betreft, die indruk moet maken op het doelpubliek. Je kunt twee dingen doen: Je zoekt een vertaler die ook tekstschrijver is. Deze redigeert als het ware direct zijn eigen vertaling. (Let op, hierna is een proofreader nodig). Of je laat de tekst eerst vertalen door een vertaler en dan door een redacteur of copywriter bewerken. Zowel de vertaler/tekstschrijver als de redacteur of copywriter letten op de inhoud en de stijl van de tekst en zullen met de schrijver overleggen als zij belangrijke wijzigingsvoorstellen hebben. Het is belangrijk dat vertaler / tekstschrijver en redacteur of copywriter native speakers zijn, ze hebben de taal van de uiteindelijke tekst dus als moedertaal.

Redactie en proofreading van machinevertalingen

Het komt steeds meer voor dat teksten worden vertaald met behulp van een vertaalmachine of Google Translate. Om hiervan goede, nette teksten te maken, worden die vervolgens aangeboden voor proofreading. Deze werkwijze kan echter leiden tot een tijdrovende en kostbare klus. Vaak is er namelijk van de teksten geen chocola te bakken. Een machine houdt geen rekening met inhoud, stijl, doelgroep, enz. In plaats van proofreading is hier dan juist een heel grondige redactie nodig, door een vertaler, omdat het origineel er vaak bij gepakt moet worden om de tekst te begrijpen. Er gaat heel wat tijd zitten in het uitzoekwerk en het herformuleren. Daarna moet de tekst misschien ook nog geredigeerd worden (zie vorige kopje). Eenvoudiger en goedkoper is het dan om de tekst helemaal opnieuw te laten vertalen, door een mens. Pas daarna kan de proofreader worden ingeschakeld.

Voordat je begint met een tekst is het goed om na te denken over welke service je nodig hebt. Stel jezelf de volgende vragen: Is de vertaling voor intern gebruik, of moet de vertaling gepubliceerd worden? Is de vertaler ook tekstschrijver of heb ik ook een redacteur of copywriter nodig?

De blogs van mijn opdracht waren heel goed en door een professionele vertaler vertaald en ik hoefde ze alleen te “proofreaden”. Dat scheelde de opdrachtgever een boel tijd en geld.

Wil je weten hoe het zit met redactie en proofreading van een oorspronkelijke, niet vertaalde tekst? Lees dan mijn blog redactie en proofreading deel 1.