Tag archieven: Vertalen kinderboek

Piratenverhalen (Emilio Salgari)

Omdat ik de laatste hand leg aan mijn vertaling van De Zwarte Piraat van Emilio Salgari, leek het me leuk iets te vertellen over deze Italiaanse schrijver. Hij heeft een omvangrijk aantal boeken schreven waaronder veel piratenverhalen, maar hij is in Nederland vrij onbekend gebleven.

Emilio Salgari (Verona 1862 – Turijn 1911), zijn naam zegt maar weinigen iets. Misschien ken je wel de piraat Sandokan, de Tijger van Maleisië. Met  zijn vriend Yanez strijdt hij in de Zuid-Chinese Zee tegen vooral Nederlandse en Britse kolonisten.

Salgari schreef al zijn verhalen over verre, exotische oorden, hoewel hij zelf nooit een voet buiten Italië zette. Met ongebreideld veel fantasie schreef hij zijn verhalen. Piraten waren  een geliefd onderwerp. Naast zijn serie piratenverhalen over Sandokan, schreef hij de series De kapers van de Bermuda (I Corsari delle Bermude) en De kapers van de Caraïben (I Corsari delle Antille).

De zwarte piraat

In die laatste serie staat de Zwarte Piraat centraal, de schrik van de Spanjaarden wier galjoenen hij kaapte vanuit het piratenbolwerk Tortuga-eiland, een rotseiland in de buurt van Haïti. De Zwarte Piraat werkte in opdracht van de Engelsen en de Fransen.

In de boeken komen vaak elementen uit de werkelijkheid terug. Zo bestaat Tortuga-eiland dus echt en heet een van de beste vrienden van de Zwarte Piraat Olonnais. Olonnais was ook de bijnaam van Jean David Nau, een beruchte Franse piraat in het Caraïbisch gebied in de zeventiende eeuw. Salgari noemt hem echter Pietro Nau of Olonese.

Eeuwige roem?

Hoewel de Italiaanse filmproductie van Sandokan in Nederland beroemd werd, werden Salgari’s boeken dat niet. Zijn boeken leverden Salgari überhaupt niet veel op, ook niet in Italië, hoewel hij volgens zijn contracten met uitgevers maar liefst drie nieuwe boeken per jaar moest afleveren. Het werd hem te veel en in 1911 pleegde hij zelfmoord.

Hij schreef eerder aan een bevriend schrijver:

« La professione dello scrittore dovrebbe essere piena di soddisfazioni morali e materiali. … Debbo scrivere a tutto vapore cartelle su cartelle, e subito spedire agli editori, senza aver avuto il tempo di rileggere e correggere. »

‘Het schrijversleven zou vol moeten zijn van morele en materiële geneugten. … Maar ik schrijf op volle kracht vel na vel vol, en ik moet ze meteen opsturen naar de uitgevers, zonder tijd te hebben om ze zelfs maar na te lezen of te verbeteren.’

Dankzij uitgeverij De Wakkere Muis kunnen in elk geval Nederlandse kinderen kennismaken met het oeuvre van Emilio Salgari. In de serie Klassiekers verschenen Sandokan de piraat, Jolanda, dochter van de Zwarte Piraat en binnenkort dus ook het eerste deel van de Piraten van de Caraïben, De Zwarte Piraat. Gelukkig heb ik nog even tijd om mijn vertaling goed na te lezen en te verbeteren.

Wie is Loriano Macchiavelli?

Loriano Macchiavelli is een van de grootste detectiveschrijvers van Italië, geboren in 1934 onder de rook van Bologna. Hij begon in de theaterwereld om uiteindelijk schrijver te worden. Vanaf 1974 wijdde hij zijn oeuvre aan politieromans en detectives en werd daarmee een van de geliefdste en meestgelezen auteurs van Italië.

In 1988 verfilmde de Italiaanse televisiezender RAI Due maar liefst dertien van zijn boeken over  inspecteur Sarti. De serie werd daarna meerdere malen op televisie herhaald vanwege het grote succes ervan. Veel van Machiavelli’s boeken zijn in verschillende talen vertaald en hij won er vele prijzen mee, waaronder de Prijs voor kinderliteratuur. Voor uitgeverij Sonda schreef Loriano Macchiavelli namelijk een aantal kinderdetectives over inspecteur Sarti, die in Italië veel succes hadden.
Die laatste zijn nu in het Nederlands door mij herverteld.

 Wie is inspecteur Sarti?

Het beroemdste boekpersonage van Loriano Macchiavelli is Antonio Sarti, inspecteur bij de politie in Bologna. Hij is niet erg geschikt voor detectivewerk. Hij onthoudt alles, maar maakt er verder een potje van!

De boeken over Inspecteur Sarti zijn spannend, er moet een moord opgelost worden. Maar tegelijkertijd zijn ze ook enorm komisch. Met de heerlijk droge Italiaanse humor. De boeken hebben het fijne Italiaanse sfeertje, maar het overheerst niet, waardoor kinderen zich goed thuis zullen voelen in de setting.

 Wie is Spriet?

De ‘tegenspeler’ van inspecteur Sarti is Spriet, een brutaal joch van dertien jaar. Hij hangt de meeste tijd op straat rond. Veel zin in school heeft hij niet, hij helpt de inspecteur liever een handje. Al zit die daar bepaald niet op te wachten.
De gesprekken tussen deze twee hoofdpersonen, leveren vreselijk leuke situaties op.

Loriano Macchiavelli schreef echt leuke boeken, voor kinderen die niet van flauwe ‘speur’verhalen houden, maar liever een echte detective lezen.

Boek kopen >

Boekvertaling: mythes en taboes, wat klopt ervan?

Boekvertaling – vertalers met de billen bloot

boekvertaling Als ik aan een boekvertaling bezig ben, heb ik daar graag een kop thee en een stuk chocolade bij. Ik ben eraan verslaafd. Oei, is dat een van de zeven hoofdzonden?
Ook de literaire vertaaldagen stonden dit jaar in het teken van zonden en vertalers konden deze dag boete doen.

Er passeerden heel wat mythes en taboes de revue. Literair vertalen is een kunst – Nee hoor een ambacht. Je moet een boek eerst helemaal lezen, voordat je aan de boekvertaling begint. Om het goed te kunnen vertalen, moet je het mooi vinden. En boekvertaling maak je het best alleen, niet met meerdere vertalers tegelijk uit. Alles uit het origineel moet erin blijven: je mag geen dingen weglaten, veranderen, of verbeteren.
Klopt dat allemaal? Doen alle vertalers dat zo? Op de symposiumdag van de literaire vertaaldagen 2014 mochten vertalers met de billen bloot en konden hun vertaalzonden opbiechten.

Ik ging er met schroom naartoe, want nadat ik het programma had gelezen met bovenstaande informatie, realiseerde ik me dat ik waarschijnlijk heel wat af zondig. En hoewel ik kinderboeken vertaal en non-fictie, voelde ik me toch aangesproken. Ik lees een boek niet altijd voordat ik het vertaal, maar begin gewoon. Ik vind ook niet alle boeken even mooi, maar neem de opdracht dan toch aan. Ik heb het dan immers vaak ook nog niet gelezen en weet pas achteraf of ik het mooi vond.

Voor mij is het een pré om onbevooroordeeld aan een boekvertaling te beginnen, blanco. Zonder alvast zenuwachtig te zijn over eventuele vertaalmoeilijkheden in de vorm van culturele verschillen of beeldspraak of veel lastige lange zinnen. Ik kom ze gaandeweg tegen, slaap er een nachtje over (of een paar), loop een blokje om … en los ze dan gaandeweg op. Op een gegeven moment dienen de oplossingen zich vanzelf aan. Want wie veel vertaalt, vindt oplossingen. Dat komt omdat vertalen een ambacht is. Het ambacht van vertaalmoeilijkheden systematisch te lijf gaan, met alle strategieën die je je bewust of onbewust hebt eigen gemaakt. En dan is het daarna de kunst om die woorden en zinsconstructies te kiezen, die het best recht doen aan de stijl en impact van het origineel.

En ja, daar sneuvelt wel eens een stukje zin bij, er gaat een grapje af en er komt er eentje bij, een foutje wordt gecorrigeerd. Is dat een zonde? Als het functioneel is, wordt het boek er alleen maar beter van. Maar mag dat wel, een boek beter maken dan het origineel? Het was een geruststelling te horen dat de meeste van mijn collega’s zich bezondigen aan dezelfde dingen als ik. Er is immers meestal helemaal geen tijd om een boek vooraf te lezen en na te denken of je het wel of niet mooi genoeg vindt. Dingen weglaten en vervangen horen tot vertaalstrategieën die soms nodig zijn, juist om recht te blijven doen aan het origineel. Maar dan dat ene ding: mag je een boek beter maken dan het origineel? Sprekers en publiek waren het erover eens: de vertaling moet net zo goed óf slecht zijn als het origineel.

Hoe zit dat bij mijn kinderboekvertalingen? Voor mij is mijn grootste doel kinderen liefde voor lezen bijbrengen, mooie, duidelijke, ontroerende teksten maken waar Nederlandse kinderen warm van worden. Het heeft geen zin een boek zo te vertalen dat het ja heel dicht bij het origineel ligt, maar voor Nederlandse kinderen niet door te komen is. Of om een foutje dat in het origineel geslopen is, er maar in te laten staan omwille van het origineel. De vertaling van een kinderboek mag op die manier beter zijn dan het origineel.

Ik kwam gerustgesteld thuis. Achter mijn laptop denk ik terug aan een geslaagde vertaaldag. Ik drink een kopje thee en neem glimlachend een groot stuk chocola …

Misschien vind je deze blogs ook leuk:
Namen vertalen in een kinderboek ; Leesplezier met detectives ; Hoe kwam jij in de kerststemming? ; Vertalersworkshop op de Bolognabookfair 2014