Categoriearchief: Dorette Zwaans blogt

Op ‘Dorette Zwaans blogt’ publiceer ik af en toe artikelen over mijn werk als (beëdigd) vertaler Italiaans en mijn werk als literair vertaler. Je kunt hier dus met enige regelmaat stukjes vinden over mijn vertalingen van romans, jeugdliteratuur of prentenboeken. Maar ook bijvoorbeeld hoe je een goede beëdigd vertaler vindt en wat je moet doen om een vertaling te laten legaliseren of hoe ik je kan helpen je commerciële teksten te vertalen.

Lees eens klassiekers op de basisschool!

Klassiekers op de basisschool, een goed idee?

Boeken die al tientallen jaren, eeuwen en soms duizenden jaren gelezen worden. Er doen verschillende lijsten de ronde met wat de beste klassiekers uit de (westerse) wereldliteratuur zouden zijn. Bij tijd en wijle worden ze opnieuw uitgebracht (en openieuw vertaald) om ze toegankelijk te houden. In onze buurlanden verschijnen ze ook in speciale kinderedities. Wonderlijk, maar in Nederland gebeurt dit veel minder. En dat is jammer…

Na de overstap naar de middelbare school verliezen veel kinderen hun leesplezier, zo blijkt uit cijfers. Hoe kunnen ze met slim gekozen boeken voorbereid worden op de klassiekers, waarvan we hopen dat ze die later gaan lezen?

Pjtor van Lenteren, tijdschrift Lezen (juni 2017)

Klassiekers op de basisschool

Waarom niet al voor de middelbare beginnen? Uit onderzoeken blijkt dat leesplezier juist dan gezaaid moet worden om het blijvend te kunnen oogsten. Lees daarom eens klassiekers op de basisschool! Niet alle klassiekers zijn natuurlijk even geschikt. Boeken op de lijsten die circuleren hebben vaak een te moeilijk of te zwaar thema, maar kinderen genieten wel van verhalen uit andere tijden of plekken dan eigen huis-tuin-en-keuken.Kwestie van de juiste titel kiezen.

Van origineel naar bewerking naar vertaling naar bewerking …

In Italië zijn deze kindvriendelijke versies van beroemde verhalen razend populair en bij uitgeverij Maretak verschijnt nu een reeks klassiekers die in Italië is gemaakt. Onder de serienaam BBF – Best Books Forever. Samen met collega Peter Quite verzorgde ik deze Nederlandse uitgave. Zo’n boek is meer dan alleen een vertaling. Eerst bewerkten Italiaanse auteurs het origineel: ze kortten het verhaal in en maakten de tekst geschikt voor kinderen. En illustratoren maakten er kleurrijke eigentijdse illustraties bij. Die boeken hebben Peter en ik vertaald, maar óók weer bewerkt. Vooral op taalniveau, want BBF is geschreven op AVI-niveau. Qua woordlengte, woordbetekenis en bekendheid van woorden zijn de boekjes afgestemd om lezers vanaf ongeveer 9 jaar.

… naar lezer!

Het resultaat staat nu op de schappen. Zes wereldberoemde titels op kindformaat: Oliver Twist en Schateiland (AVI M5), Robin Hood en Hans Brinker, of de zilveren schaatsen (AVI E5) en De drie musketiers en Reis om de wereld in 80 dagen (AVI M6). Zo maken jonge lezers op een leuke manier kennis met beroemde verhalen. Misschien nemen ze later het origineel nog eens ter hand, maar het verhaal kennen ze intussen in elk geval. Toch nog te moeilijk voor ze? Dan lees je de verhalen toch voor. Ook reuze interessant voor jezelf!

Op vakantie in Umbrië

Ga je dit jaar op vakantie in Umbrië?

Misschien is mijn inspiratieboek Umbrië in geuren en kleuren iets voor je.

Umbrië in geuren en kleuren, reisgids vol tips In het boek vind je allerlei tips en inspiratie voor je vakantie in Umbrië. Wil je wandelen, fietsen, cultuur bekijken, opgravingen bezoeken, geschiednis beleven, festivals meemaken, heerlijke gerechten proeven, door stadjes slenteren, raften, paardrijden, bergwandelingen maken of mountainbiken? Mijn boek staat boordevol tips, achtergronden en anekdotes om vóór of tijdens je vakantie te lezen, om je vakantie in Umbrië mee te plannen en om je erop te verheugen.

Uit het boek:

De mooiste stadjes van Italië

De Etrusken kozen het liefst een heuvel uit voor hun steden, en ook in de middeleeuwen bouwde men vestingstadjes op schier onneembare plekken. Je hoeft maar wat rond te rijden en je ontdekt er overal weer nieuwe. Denk je net dat je het mooiste stadje gezien hebt, zie je er weer een opdoemen. Er is een lijst aangelegd van de mooiste stadjes van Italië, i borghi più belli d’Italia. Maar liefst negen daarvan bevinden zich in Umbria!
Geen wonder dus dat Umbria zo geliefd is bij Italiaanse filmmakers dat zij er al menig film en tv-serie hebben opgenomen.

Perugia - vakantie in Umbrië Spello - vakantie in Umbrië

Baglioni, de Signori van Perugia

In de dertiende eeuw wordt er in de officiële documenten van de stadstaat Perugia voor het eerst geschreven over de familie Baglioni. Het was een heetgebakerde familie waarin veel onderling geruzie was, ruzie met andere families en met de pausen. Van 1438 tot 1479 had de familie de signoria over Perugia. De stad beleefde toen een periode van grote rijkdom. De beste bouwers en kunstenaars werden naar Perugia gehaald, wier werken tot op de dag van vandaag te bewonderen zijn. Onder de Rocca Paolina, de oude stadsburcht, kun je dwalen door steegjes van de wijk waar de patriciërsfamilie woonde. In diverse kerken in de stad liggen leden van de illustere familie begraven.

Rocca Paolina – Perugia Atelier in een voormalige Baglioni-woning

Ik wens je heel veel plezier op je vakantie in Umbrië!

Wie schrijft blijft, en tolken bij de notaris

Wie schrijft, blijft. Wie zijn handtekening zet ook.

Regelmatig word ik gevraagd om te tolken bij de notaris bij het passeren van een akte. Degenen die de akte ondertekenen moeten volgens het notarisrecht namelijk in hun moedertaal uitgelegd krijgen waarvoor zijn hun handtekening zetten. Want die is definitief, de handtekening blijft. Hij wordt door de notaris jarenlang goed bewaard. Meestal gaat het hierbij om de akte van levering van een huis of een hypotheekakte. Het lijkt een tijd waarin veel Italianen een huis kopen in Nederland, jonge mensen vaak. Waar de gang naar de notaris ook voor is, het is altijd voor een persoonlijk aangelegenheid.

Vandaag was bijzonder. Een mevrouw verkocht haar huis waar ze vele jaren fijn had gewoond. Ze had er een geweldig uitzicht over de stad waar ze altijd erg van genoten had. Ze werd wat ouder en vond het moment daar om elders te gaan wonen. Haar broer vergezelde haar, want het was toch wel een emotioneel moment.

Gesprekken bij de notaris

De broer van de mevrouw vond het wat leuk, een tolk Italiaans. Hij sprak een beetje Italiaans en ook wat Spaans. Hij had interesse in kerkelijke geschiedenis en las teksten in die talen en onlangs bezocht hij een Benedictijner klooster. Hij vertelde me leuke dingen over dat klooster: over het gebouw en hoe het bestierd werd. Hij was zo blij dat hij erover kon vertellen.

Het huis werd verkocht aan een jongeman uit Abu Dabi. Hij had juist zijn studie afgerond in Nederland en een goede baan gevonden. Zijn moeder was Italiaanse en Italiaans dus zijn moedertaal, hoewel niet zijn gangbare spreektaal. In Nederland en met zijn vriendin sprak hij tot nu toe Engels, een taal hij die uitstekend beheerste en die voor zijn vriendin, met een Engelse vader, haar tweede moedertaal was. De jongeman was zelfs verbaasd dat er een tolk Italiaans aanwezig was, maar voor de uitleg van de akte was dat prima.

Zakelijk of persoonlijk

De ene notaris geeft een heel zakelijke, vrijwel letterlijk lezing van de akte, de ander spreekt bijna alleen ‘gewone mensentaal’. De ene cliënt knikt zwijgend bij alle passages, de ander heeft veel vragen. Hoewel ik, net als de notaris, mijn zakelijke positie en afstand bewaar, probeer ik zo persoonlijk mogelijk te zijn. Een oudere mevrouw voor wie een nieuwe fase ingaat. Twee mooie jonge mensen die samen een toekomst tegemoet gaan. Dat zijn belangrijke momenten … Daarbij aanwezig zijn én (blijvend) mijn handtekening plaatsen op de aktes als bewijs dat ik naar eer en geweten uitleg heb gegeven, maakt bij de notaris tolken zo bijzonder. Ik hoop dat ik dit nog vaak kan doen.

Hier lees je meer over mijn tolkdiensten bij de notaris.

Vond je deze blog leuk? Misschien lees je dan ook graag Een huis in Italië kopen, Diploma vertalen

Aardbeving in Umbrië – borghi più belli

‘Wij zijn veilig!’
Dat appte een vriendin me op woensdag 24 augustus me ’s ochtends vroeg.
‘?’
‘Il terremoto. Epicentrum vlak bij Norcia. We zitten ver genoeg af.’
Ik was nog maar half wakker en had verder nog geen nieuws gehoord. Veilig. Terremoto. Norcia…! Een aardbeving in Umbria?
‘Blij dat het goed gaat met jullie!’

Blij dat deze vriendin veilig was. Maar meteen na haar app zocht ik het laatste nieuws. Het epicentrum ligt in mijn geliefde Umbria. ’s Nachts iets over half vier uur een aardbeving van 6 op de schaal van Richter met epicentrum Amatrice, één van de borghi più belli d’Italia. Eén van de mooiste dorpjes van Italië. De beelden zijn verschrikkelijk. Amatrice is eeuwenoud, bekend om prachtige kerken, kloosters, kunstschatten en kookkunst. De wereldberoemde bucatini all’amatriciana komen ervandaan. Nu ligt het in puin. Net als buurdorpen Accumoli en Arquato del Tronto.

Chiesa di San Franceso in Amatrica
Foto: ANSA, Alberto Orsini

Op ca. 10 kilometer afstand ligt Norcia. Op internet zie ik een filmpje van het idyllische ommuurde witte stadje in het gebergte Monti Sibillini, waar op het centrale plein San Benedetto uitkijkt over de schade. Zijn kerk is beschadigd, voor de zoveelste keer. De naschokken gaan nog door en in Assisi, waar de basiliek van San Francesco in 1997 grote schade opliep en die geweldig mooi gerestaureerd is, vrezen de franciscaners voor nieuwe scheuren en instortingen. 293 Monumenten in het getroffen gebied zijn zwaar beschadigd geraakt.

Het doet pijn mijn geliefde landstreek zo te zien. Al die prachtige steden en dorpjes zo zwaar beschadigd. Meer dan duizend Umbriërs zonder woning.

Inmiddels weet ik dat Umbriërs ook krachtig zijn. Mensen die voor elkaar opkomen, in sterke gemeenschappen. Getuige hiervan zijn de vele borghi die in de laatste jaren zijn gerestaureerd en die in ere worden gehouden door trotste inwoners. Net als Amatrice horen veel daarvan er bij de borghi più belli: Montefalco, Montecastello di Vibio, Vallo di Nera, Trevi, Spello, Corciano, Norcia … Maar ook de inwoners can andere plaatsen zetten zich gezamenlijk in voor het behoud en de bescherming van hun dorp, zoals van Scheggino, Collepino, Collemancio en Torre del Colle.

Een paar dagen later weet ik dat van mijn vrienden in Umbria, ook die in Norcia, gelukkig niemand gewond is. Bang zijn ze wel, want de aarde blijft schokken en sommigen durven hun huis niet in. Ik kan weinig doen vanuit Nederland, maar ik hoop van harte dat zij samen de kracht vinden hun huizen en dorpen weer op te bouwen. Aan de Umbriërs zelf zal het niet liggen, dat weet ik zeker.

Waarom een blog als de aardbeving al geen nieuws meer is? Omdat de media intussen inderdaad verstommen, maar voor de getroffen gezinnen de dood van hun geliefden en de vernieling van hun huizen en monumenten nog heel lang nieuws blijft.

Wil je meer weten over de borghi più belli in Umbria? Kijk dan eens hier.

Vakantie in Italië – Wat te doen op Ferragosto

Een uitgestorven Corso op Ferragosto.

Ben je ook op vakantie in Italië?

‘Vanmiddag in Montefalco geweest. Helaas stond de piazza vol tribunes. Een of ander feest hier, geloof ik’, appte een vriend die ik had aangeraden eens naar Umbrië op vakantie te gaan. Vandaag is het Ferragosto, Maria hemelvaart maar ook ‘vakantiedag van Augustus’.

Keizer augustus was de eerste die de feestdag instelde in het Romeinse Rijk. Niet alleen de mensen kregen een dagje vrij, maar ook de dieren kregen op deze feestdag rust. De Feriae Augusti viel oorspronkelijk op 1 augustus, maar onder invloed van de katholieke kerk werd de feestdag verplaatst naar 15 augustus, de dag waarop de Assunzione di Maria, Maria hemelvaart, wordt gevierd. (In Siena wordt vanwege het feest op 16 augustus het Palio dell’Assunta gehouden.)

Het is een feestdag tot nu toe, één van de belangrijkste van het jaar. Alle Italianen zijn vandaag vrij en het openbare leven staat helemaal stil. Nederlanders die deze feestdag niet kennen krijgen vaak de schrik: alles is dicht! Niet alleen restaurants en winkels, maar ook de meeste musea en bezienswaardigheden zijn vandaag niet te bezoeken.

Toch is er genoeg leuks te doen. Vier de dag met de Italianen! In vrijwel alle dorpen en steden worden feesten georganiseerd. Het begint ’s ochtends met de processie door de stad of het dorp waarbij het Mariabeeld wordt meegedragen en eindigt vaak ’s avonds met een vuurwerkshow. Vaak zijn er uitgebreide buffetten en is er muziek. Vrienden komen op deze dag samen en trekken eropuit, naar zee of naar de bergen. Daar is dus genoeg gezelligheid te vinden!

Op deze website vind je een overzicht van musea die dit jaar op Ferragosto wel open (aperti) zijn.

Vond je deze blog leuk? Misschien lees je ook graag Op vakantie in Umbrië, Bloemencorso’s in Umbrië, Een kijkje in de presidentiële gebouwen.

Italiaanse werkwoorden: nieuwe grammatica

Heeft u hem al? De nieuwe grammatica voor Italiaanse werkwoorden

Eind maart 2016 verscheen de nieuwe grammatica voor Italiaanse werkwoorden bij uitgeverij Van Dale. In opgetogen stemming ging ik naar de feestelijke overhandiging van de eerste exemplaren. Het Italiaanse deel is geschreven door taalkundige en taaldocente Rita Sorce, ik verzorgde de redactie en tekstcorrectie.

Van Dale Werkwoordgrammatica Italiaans isbn 9789460771613

Op hetzelfde moment verschenen nog meer werkwoordgrammatica’s, voor de talen Nederlands, Duits, Frans, Engels en Spaans. Alle auteurs, redacteuren, de uitgever, de projectleider en de vormgevers waren naar de borrel gekomen. Het was ook een feestje waard. Het resultaat mag er zijn: een overzichtelijk en fraai vormgegeven boek, met een stevige kaft, een chic leeslint, goede kwaliteit papier en kleur op snee.

Het niveau van de uitleg is gelinkt aan het Europese Referentiekader (ERK) niveaus A1 tot en met C1. Deze komen overal in het boek terug. Zo zie je in de inhoudsopgave direct, duidelijk met kleuren aangegeven, bij welk ERK-niveau de betreffende paragraaf hoort. Diezelfde informatie staat, weer in kleur, naast de paragraafkoppen in de tekst. De gegeven voorbeeldzinnen bij ieder onderwerp zijn op het bijbehorende niveau.
Als laatste komen de kleuren terug op snee. Iedere pagina heeft een gekleurde rand, waardoor het heel makkelijk is ook met gesloten boek de pagina’s van het gewenste niveau te vinden.

Opzet van het boek
De werkwoordgrammatica Italiaans bestaat uit twee delen, een uitlegdeel en een deel met werkwoordtabellen.

Deel 1 uitleg
In het eerste deel vind je algemene uitleg over Italiaanse werkwoorden: de wijzen en de werkwoordstijden. De verschillende wijzen (modi) zijn duidelijk uiteengezet. Heel belangrijk voor Nederlanders die Italiaans leren, want sommige wijzen gebruiken we in het Nederlands niet of nauwelijks – of ze bestaan niet – of we gebruiken ze op een andere manier. De aanvoegende wijs bijvoorbeeld (opdat hij goed uitzieke) en het gerundium (al lopende) zijn vormen waar veel Nederlandse moeite mee hebben in het Italiaans.

Voor elke wijs geeft Rita Sorce alle werkwoordstijden bij de drie de werkwoordsgroepen (-are, – ere en -ire). De theoretische uitleg is verrijkt met duidelijke voorbeeldzinnen.

Ook veelvoorkomende onregelmatige werkwoorden, de hulpwerkwoorden hebben en zijn, koppel- en modale werkwoorden, overgankelijke en onovergankelijke werkwoorden, bedrijvende, lijdende en wederkerende werkwoorden komen hier aan bod in voorbeeldzinnen. Leuk bij de samengestelde werkwoorden is om te leren hoe je de betekenis van een werkwoord licht kunt veranderen door er een achtervoegsel achter te plakken (parlare – parlottare / praten – smiespelen, cantare – canticchiare / zingen – neuriën, saltare – salterellare / springen – huppelen).

Deel 2 tabellen
Deel 2 heeft een oplopende moeilijkheidsgraad, van A1 tot en met C1. Op A1 worden de regelmatige werkwoorden uitgebreid behandeld in modelwerkwoorden bij elke groep en voorbeelden, enkele uitdrukkingen en combinaties met een vast voorzetsel. Dat laatste is vooral erg handig, want vaak vereist het Italiaans een ander voorzetsel dan het Nederlands. Je kunt de combinaties zo mooi uit het hoofd leren en in Italië goede sier maken (far bella figura!).
Op A1 en A2 volgen daarna de meest voorkomende onregelmatige werkwoorden, en zo verder met steeds minder frequente werkwoorden. Van een groot aantal modelwerkwoorden geeft Sorce alle vervoegingen in steeds meer tijden. Een handig opzoekmiddel dus, om de juiste werkwoordsspelling te vinden.

Van Dale Werkwoordgrammatica Italiaans isbn 9789460771613

Tabel om snel werkwoorden op te zoeken

Deel 2 wordt afgesloten met een lange lijst van werkwoorden inclusief vertaling en de groep waar ze bij horen – en dus volgens welk modelwerkwoord ze vervoegd worden. Heel handig, ook dat het nummer van de tabel erbij staat en het ERK-niveau. Zowel voor docenten als studenten een handzaam hulpmiddel. Dit laatste geldt trouwens voor het hele boek: ook taaldocenten zullen met het boek goed uit de voeten kunnen om lessen voor te bereiden.

Piratenverhalen (Emilio Salgari)

Omdat ik de laatste hand leg aan mijn vertaling van De Zwarte Piraat van Emilio Salgari, leek het me leuk iets te vertellen over deze Italiaanse schrijver. Hij heeft een omvangrijk aantal boeken schreven waaronder veel piratenverhalen, maar hij is in Nederland vrij onbekend gebleven.

Emilio Salgari (Verona 1862 – Turijn 1911), zijn naam zegt maar weinigen iets. Misschien ken je wel de piraat Sandokan, de Tijger van Maleisië. Met zijn vriend Yanez strijdt hij in de Zuid-Chinese Zee tegen vooral Nederlandse en Britse kolonisten.

Salgari schreef al zijn verhalen over verre, exotische oorden, hoewel hij zelf nooit een voet buiten Italië zette. Met ongebreideld veel fantasie schreef hij zijn verhalen. Piraten waren een geliefd onderwerp. Naast zijn serie piratenverhalen over Sandokan, schreef hij de series De kapers van de Bermuda (I Corsari delle Bermude) en De kapers van de Caraïben (I Corsari delle Antille).

De zwarte piraat

In die laatste serie staat de Zwarte Piraat centraal, de schrik van de Spanjaarden wier galjoenen hij kaapte vanuit het piratenbolwerk Tortuga-eiland, een rotseiland in de buurt van Haïti. De Zwarte Piraat werkte in opdracht van de Engelsen en de Fransen.

In de boeken komen vaak elementen uit de werkelijkheid terug. Zo bestaat Tortuga-eiland dus echt en heet een van de beste vrienden van de Zwarte Piraat Olonnais. Olonnais was ook de bijnaam van Jean David Nau, een beruchte Franse piraat in het Caraïbisch gebied in de zeventiende eeuw. Salgari noemt hem echter Pietro Nau of Olonese.

Eeuwige roem?

Hoewel de Italiaanse filmproductie van Sandokan in Nederland beroemd werd, werden Salgari’s boeken dat niet. Zijn boeken leverden Salgari überhaupt niet veel op, ook niet in Italië, hoewel hij volgens zijn contracten met uitgevers maar liefst drie nieuwe boeken per jaar moest afleveren. Het werd hem te veel en in 1911 pleegde hij zelfmoord.

Hij schreef eerder aan een bevriend schrijver:

« La professione dello scrittore dovrebbe essere piena di soddisfazioni morali e materiali. … Debbo scrivere a tutto vapore cartelle su cartelle, e subito spedire agli editori, senza aver avuto il tempo di rileggere e correggere. »

‘Het schrijversleven zou vol moeten zijn van morele en materiële geneugten. … Maar ik schrijf op volle kracht vel na vel vol, en ik moet ze meteen opsturen naar de uitgevers, zonder tijd te hebben om ze zelfs maar na te lezen of te verbeteren.’

Dankzij uitgeverij De Wakkere Muis kunnen in elk geval Nederlandse kinderen kennismaken met het oeuvre van Emilio Salgari. In de serie Klassiekers verschenen Sandokan de piraat, Jolanda, dochter van de Zwarte Piraat en binnenkort dus ook het eerste deel van de Piraten van de Caraïben, De Zwarte Piraat. Gelukkig heb ik nog even tijd om mijn vertaling goed na te lezen en te verbeteren.

Scharrel eieren!

Witruimte van betekenis

Sinds kort heb ik een nieuwe telefoon. En daarop zit een nieuwe versie van Whatsapp. In Whatsapp typ ik regelmatig vreemde berichten naar mijn vrienden. ‘Oeps, autocorrectie gaat z’n eigen gang!’ moet ik er dan achteraan sturen. Maar in deze versie is er nog een probleem bijgekomen. Het programmaatje duldt geen samengestelde woorden die niet in zijn standaard vocabulaire zijn voorgeprogrammeerd!

Hockey training, spreek snelheid en software vertaling, corrigeert Whatsapp mij streng. Ben ik de enige die zich groen en geel ergert aan die spaties? Veel Nederlanders lijken er in elk geval – onder invloed van het Engels? – steeds meer de voorkeur aan te geven om samengestelde woorden uiteen te schrijven, met spaties dus, net als mijn telefoon.

Kijk maar eens in je keukenkastje. Je kocht waarschijnlijk vanille vla, hagel slag en scharrel eieren. Ach, wat maakt die spatie meer of minder nu uit, zul je misschien denken. Maar dat maakt in het Nederlands wel degelijk veel verschil! Zo’n witruimte heeft betekenis. Kijk maar eens naar de voorbeelden hieronder.

Albert Hein roept hier zijn klanten op zijn steelpannen vooral niet af te rekenen bij de kassa.

Douwe Egberts wil je behoeden voor een nat pak: ‘Laat staan dat lekke bekertje!’

In deze boekwinkel kun je boeken krijgen met 2 gratis stickers erop. En het kan nog mooier: tref je namelijk een boek met maar liefst 3 gratis stickers op de cover, dan krijg je het hele boek er voor niets bij!

De zuivel op dit schap hoeft niet bang te zijn dat het schap eerdaags bezwijkt. Het schap is blijkbaar van duurzaam materiaal gemaakt en daardoor lang houdbaar.

En ik weet niet precies hoeveel bezoekers er aanwezig waren bij het festijn waar deze blauwe doos bij de deur stond, maar ik waag ik te betwijfelen of ze er allemaal in pasten. Ik wed niet één!

De voorbeelden hierboven zijn natuurlijk vooral grappig, maar de vraag is of je erop zit te wachten dat je lezers spontaan in de lach schieten vanwege zulke spatiefouten. Of erger nog: niet begrijpen wat je bedoelt. Ook is niet moeilijk te bedenken dat spatiefouten gemakkelijk tot vertaalfouten kunnen leiden, wanneer een tekst vertaald moet worden.

Hoe maak je samenstellingen in het Italiaans?

In het Nederlands gaat het vooral mis bij lange woorden, samenstellingen waarin woorden allemaal aaneen geregen worden. Wist u dat het Italiaans dit soort lange samenstellingen niet kent? In het Italiaans bestaat een samenstelling hooguit uit twee woorddelen: twee zelfstandig naamwoorden (il fruttivendolo – de groentenman), een werkwoord en een zelfstandig naamwoord (il cavatappi – de flesopener), of een bijvoeglijk naamwoord of voorzetsel en een zelfstandig naamwoord (la terracotta– de terracotta, il sottosuolo – de ondergrond). Langere combinaties worden in het Italiaans aan elkaar geweven met behulp van een voorzetsel (en een lidwoord).

Zou de Italiaanse autocorrectie dan ook beter werken?

Misschien vind je het ook leuk om deze blogs te lezen:
Proofreading (1), 5 Tips om een goede vertaler te vinden, Leesplezier met detectives

Italiaanse spreekwoorden vertalen

Ottobre: vino e cantina, da sera a mattina

Oktober is de wijnmaand. De druiven van het lopende jaar zijn geoogst, de jongste wijnen kunnen worden geproefd. Oktober, ‘t is al wijn en wijnkelder wat de klok slaat, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, volgens het spreekwoord in de titel.

In veel Italiaanse dorpen en wijnkelders zijn er in oktober wijn- en oogstfeesten. En dat de wijn zo belangrijk is, zie je ook terug in de taal. Er zijn tientallen Italiaanse spreekwoorden gezegden en uitdrukkingen die met wijn te maken hebben.

Spreekwoorden en gezegden hebben bijna altijd direct te maken met cultuur en leefwijze (ga maar eens na hoeveel wij er hebben die met de scheepvaart te maken hebben!). En dat maakt ze soms lastig te vertalen, omdat culturen van elkaar verschillen. Heel soms bestaan er in twee talen dezelfde spreekwoorden, gewoon met dezelfde woorden en dezelfde betekenis. Maar meestal niet. Als je geluk hebt, is dan het onderliggende concept wel bekend in beide taalgebieden en bestaat een alternatief dat – met andere woorden – toch hetzelfde betekent.

Il buon vino non ha bisogno di frasche bijvoorbeeld: ‘Goede wijn behoeft geen krans’. Dit spreekwoord duidt op de verplichting aan herbergiers om een krans (in Italië een takje met blaadjes, la frasca) bij hun deur te hangen, als bewijs dat ze een vergunning – tegelijkertijd een soort keurmerk – hadden om wijn te schenken. Toen de verplichting om de krans of de frasca buiten te hangen verviel, bleven sommige herbergiers hem toch ophangen, om te laten zien dat bij hen de wijn goed was. Maar waar de wijn écht goed was, kwamen de gasten ook wel zonder de krans of de frasca.

Ook leuk om te zien is dat wij sommige dingen juist precies in een ander daglicht stellen als de Italianen:
La buona cantina fa il buon vino betekent letterlijk ‘Uit een goede wijnkelder komt goede wijn’. Gaan Nederlanders misschien eerder van het slechte van de mens uit, dat wij zeggen ’Kwaad voedsel, kwaad broedsel’?

We hadden geluk: dat was makkelijk, bovenstaande Italiaanse spreekwoorden vertalen. Maar wat te doen met Quando il vino s’è fatto aceto, non serve cambiare il rubinetto (Is de wijn azijn, dan heeft het geen zin het kraantje te vervangen). Wordt dat ‘Het is trekken aan een dood paard’, of ‘Het is water naar de zee dragen’? Dat voelt allebei toch net iets anders. Om niet te spreken van Il vino fa ballare i vecchi (Wijn laat de oudjes dansen). Ik zie een schilderij van Breughel voor me, maar een vertaling of Nederlands equivalent komt nog niet opdoemen.

Nu ja, je kunt niet altijd alles hebben. Non si può avere la botte piena e la moglie ubriaca, Je kunt geen vol wijnvat hebben én een dronken vrouw …

Geïnteresseerd in nog meer Italiaanse spreekwoorden over wijn? Kijk eens hier.

Wil je meer weten over vertalen of wil je iets laten vertalen? Neem contact met me op.

Misschien lees je ook graag deze blogs:
Vertaal jij dit even voor me …?, Redactie of proofreading (1), Namen vertalen , Diploma vertalen

Umbrië in geuren en kleuren

Signeersessie

Op vrijdag 3 juli signeer ik in de Italiaanse winkel Delissimo in Rosmalen mijn boek ‘Umbrië in geuren en kleuren’. Ik ben van 12 tot 14 uur in de winkel aanwezig. Heb je het boek nog niet, dan kun je het die middag rechtstreeks bij mij kopen. Wel kopen, maar liever een onbeschreven boek, geen probleem natuurlijk.

Ook kun je die middag het mooie boek ‘Liefde voor Liguria’ inkijken. Het is geschreven door mijn super goede redacteur Miriam Bunnik en in dezelfde reeks reisboeken verschenen. Het is dan ook via mij te bestellen.